मुंबईतील गोरेगाव परिसरात नुकत्याच उघडकीस आलेल्या एका घटनेने संपूर्ण सायबर सुरक्षा यंत्रणेला हादरवून सोडले आहे. गोरेगाव येथे राहणाऱ्या एका वृद्ध जोडप्याला ‘डिजिटल अरेस्ट’ची (Digital Arrest) धमकी देत सायबर फसवणूक करणाऱ्या टोळीने केवळ १९ दिवसांच्या अल्प कालावधीत तब्बल ४ कोटी ५ लाख ८० हजार रुपये इतकी प्रचंड रक्कम लुबाडली आहे. पोलीस, सीबीआय आणि इतर सरकारी एजन्सीचे अधिकारी असल्याची बतावणी करत, बनावट कायदेशीर नोटीस आणि व्हिडिओ कॉलच्या माध्यमातून केलेली ही फसवणूक, सायबर गुन्हेगारीच्या क्रूरतेची आणि अत्याधुनिकतेची नवी परिसीमा दाखवून देणारी आहे.
संपूर्ण फसवणुकीच्या या प्रकरणाची सुरुवात २७ ऑक्टोबर रोजी झाली, जेव्हा नोकरीतून निवृत्त झालेल्या एका वृद्ध व्यक्तीला दूरसंचार विभागातील कार्यकारी असल्याचा दावा करणाऱ्या एका तरुणाचा फोन आला. फोन करणाऱ्या आरोपीने पीडित वृद्धाला त्याचे वैयक्तिक कागदपत्रे आणि बँक खाते ‘मनी लाँडरिंग’सारख्या गंभीर प्रकरणात वापरले जात असल्याचा धादांत खोटा दावा केला. आरोपींच्या या दाव्यामुळे वृद्ध व्यक्ती साहजिकच प्रचंड घाबरली. या प्राथमिक धक्क्यानंतर काही तासांतच, आरोपींनी पीडित वृद्धाच्या भीतीत भर टाकण्यासाठी ‘मुंबई गुन्हे शाखा’ (Mumbai Crime Branch), ‘दिल्ली पोलीस’ आणि ‘सीबीआय’ (CBI) चे अधिकारी असल्याचे भासवून त्याला व्हिडिओ कॉल करण्यास सुरुवात केली.
या व्हिडिओ कॉलवर आरोपींनी थेट गणवेश परिधान केलेले आणि गंभीर चेहरा असलेले व्यक्ती दाखवले. एवढेच नव्हे, तर आपल्या धमक्यांना अधिकृत स्वरूप देण्यासाठी आरोपींनी सरकारी संस्थांचे बनावट लेटरहेड, खोट्या एफआयआर (FIR) कॉपी, अटक वॉरंट (Arrest Warrant) आणि न्यायालयाच्या बनावट नोटीस व्हॉट्सअॅपच्या माध्यमातून पीडित वृद्धाला पाठवल्या. या सर्व कागदपत्रांवर सरकारी सील आणि खोट्या सह्याही होत्या, ज्यामुळे हे वृद्ध जोडपे आरोपींचे म्हणणे सत्य मानून पूर्णपणे त्यांच्या जाळ्यात अडकले.
( नक्की वाचा : पेढ्यातून गुंगीचे औषध, अश्लील VIDEO अन् दोन वर्ष…; मुख्यध्यापकाचं भयंकर कृत्य)
सत्य मानलेल्या या जाळ्यात अडकल्यानंतर आरोपींनी वृद्धाला आणि त्याच्या पत्नीला कोणत्याही क्षणी ‘अटक’ केली जाणार असल्याची भीती दाखवली. या प्रकरणातून सुटका मिळवण्यासाठी आरोपींनी एकच मार्ग सांगितला: ‘तपासणी’साठी त्यांनी बँकेत जमा केलेले सर्व पैसे सरकारच्या ‘सीक्रेट अकाउंट’ मध्ये तात्काळ जमा करावेत. तपासणी पूर्ण झाल्यानंतर ही रक्कम परत केली जाईल, असे खोटे आश्वासन देण्यात आले.
यासोबतच, आरोपींनी पीडित जोडप्याला अत्यंत गंभीर धमकी दिली की, ते दोघेही ‘सर्व्हिलांसवर’ (Surveillance) असून, जर त्यांनी सांगितलेल्या सूचनांचे पालन केले नाही, तर त्यांना ‘डिजिटल अरेस्ट’ केले जाईल. ‘डिजिटल अरेस्ट’ची ही नवी धमकी वृद्ध जोडप्यासाठी अत्यंत भीतीदायक ठरली. स्वतःला आणि आपल्या पत्नीला जेलमध्ये जावे लागेल या भीतीने या वृद्धाने २७ ऑक्टोबर ते १४ नोव्हेंबर या केवळ १९ दिवसांच्या कालावधीत आरोपींनी सांगितलेल्या वेगवेगळ्या बँक खात्यांमध्ये तब्बल ४ कोटी ५ लाख ६० हजार रुपये ट्रान्सफर केले. ही रक्कम पीडितांच्या आयुष्याची संपूर्ण कमाई होती.
एकापाठोपाठ एक इतकी मोठी रक्कम ट्रान्सफर झाल्यानंतर जेव्हा आरोपींनी वृद्धाशी अचानक संपर्क तोडला, तेव्हा त्यांना काहीतरी गडबड असल्याचा संशय आला. आपल्या जवळच्या मित्राला या घटनेबद्दल सांगितल्यावर त्यांना आपली सायबर फसवणूक झाल्याचे लक्षात आले. तात्काळ त्यांनी गोरेगाव पोलिसांशी संपर्क साधला आणि तक्रार दाखल केली.
( नक्की वाचा : BMW कार, iPhone अन् कोट्यवधी…; ‘रील स्टार’ने इन्स्टाग्रामवर गर्भश्रीमंत मुलींना पटवून माया जमवली)
गुन्ह्याचे गांभीर्य लक्षात घेऊन मुंबई सायबर सेलने तांत्रिक तपासणीला सुरुवात केली. तांत्रिक पुरावे आणि बँक खात्यांच्या आधारे तपास करत सायबर पोलिसांनी अखेर या रॅकेटमधील तीन महत्त्वाच्या आरोपींना अटक केली. विलास गेणू मोरे उर्फ रेहान खान, रिजवान शौकत अली खान आणि कासिम रिजवान शेख अशी त्यांची नावे समोर आली आहेत. पोलिसांच्या माहितीनुसार, या आरोपींचे मुख्य काम परदेशातील सायबर हँडलर्सना कमिशन घेऊन भारतीय बँक खाती उपलब्ध करून देणे हे होते. म्हणजेच, विदेशातून ऑपरेट होणाऱ्या मोठ्या सायबर टोळीचा हा भारतातील महत्त्वाचा दुवा होता.
सध्या, पोलिसांनी अटक केलेल्या आरोपींची कसून चौकशी सुरू आहे, जेणेकरून या टोळीच्या मुख्य सूत्रधारांपर्यंत पोहोचता येईल. तसेच, फसवणूक झालेली प्रचंड रक्कम परत मिळवण्याचे आव्हानही तपास यंत्रणांसमोर आहे. वृद्ध जोडप्याला झालेल्या या भयानक फसवणुकीमुळे, नागरिकांनी कोणत्याही सरकारी संस्थांकडून फोन, बनावट नोटीस किंवा ‘डिजिटल अरेस्ट’सारखी धमकी आल्यास घाबरून न जाता, सर्वप्रथम स्थानिक पोलीस स्टेशनमध्ये जाऊन सत्यता पडताळून पाहणे किती महत्त्वाचे आहे, हे अधोरेखित होते. सायबर फसवणूक करणाऱ्यांच्या ‘डिजिटल अरेस्ट’सारख्या नव्या आणि थरकाप उडवणाऱ्या क्लृप्त्यांपासून सावध राहणे, ही काळाची गरज बनली आहे.
( नक्की वाचा : हुंड्याच्या जाचाला कंटाळून विवाहितेची आत्महत्या; संतप्त माहेरच्यांनी सासरच्या दारातच पेटवली लेकीची चिता, कुटुंबीयाचा आक्रोश)
यासाठी काय काळजी घ्याल?
१. सरकारी संस्थांची कार्यपद्धती समजून घ्या:
पोलिसांचा किंवा सीबीआयचा नियम: कोणतीही सरकारी तपास यंत्रणा (पोलीस, सीबीआय, ईडी किंवा आरबीआय) तुम्हाला फोन किंवा व्हिडिओ कॉल करून तुमच्या बँक खात्यातील पैसे ‘व्हेरिफिकेशन’साठी ‘सीक्रेट सरकारी अकाउंट’मध्ये ट्रान्सफर करायला सांगत नाही.- कायदेशीर प्रक्रिया: जर तुमच्याविरोधात खरोखरच एफआयआर (FIR) किंवा अटक वॉरंट (Arrest Warrant) जारी झाला असेल, तर याची माहिती तुम्हाला पोस्टाद्वारे किंवा प्रत्यक्ष पोलीस स्टेशनमधून कायदेशीर कागदपत्रांसह दिली जाते, व्हिडिओ कॉलवर किंवा व्हॉट्सअॅपवर नाही.
- डिजिटल अरेस्ट ही संकल्पना नाही: ‘डिजिटल अरेस्ट’ किंवा ‘सायबर लॉकडाऊन’ ही कोणतीही अधिकृत कायदेशीर संकल्पना नाही. ही केवळ भीती निर्माण करण्यासाठी वापरलेली फसवणुकीची युक्ती आहे.
२. पडताळणी आणि चौकशी करा
तात्काळ फोन कट करा: अशा धमक्या देणारे फोन किंवा व्हिडिओ कॉल आल्यास घाबरू नका. तात्काळ तो कॉल कट करा.- प्रत्यक्ष चौकशी: संबंधित पोलीस स्टेशन किंवा सरकारी एजन्सीच्या अधिकृत नंबरवर किंवा प्रत्यक्ष भेटून कॉल करणाऱ्या व्यक्तीची आणि दाव्याची सत्यता पडताळून पाहा. व्हॉट्सअॅपवर आलेले नंबर खरे मानू नका.
- माहितीची गोपनीयता: फोनवर आलेल्या व्यक्तीला आपले आधार कार्ड, पॅन कार्ड, बँक डिटेल्स (खाता क्रमांक, पिन, ओटीपी, सीव्हीव्ही) किंवा इतर गोपनीय माहिती चुकूनही देऊ नका.
३. आर्थिक व्यवहार टाळा:
- पैसे ट्रान्सफर करू नका: कोणतीही व्यक्ती ‘मनी लाँडरिंग’मधून सुटका करण्यासाठी ‘व्हेरिफिकेशन’च्या नावाखाली पैसे ट्रान्सफर करण्यास सांगत असेल, तर ते १००% फसवणूक आहे. पैसे ट्रान्सफर करण्यापासून पूर्णपणे परावृत्त व्हा.
- स्क्रीन शेअरिंग टाळा: जर आरोपींनी ‘तपासणी’साठी तुमच्या मोबाईलची किंवा कॉम्प्युटरची स्क्रीन शेअर करायला सांगितली, तर त्याला कठोरपणे नकार द्या.
४. तातडीने तक्रार नोंदवा:
- संशय आल्यास: जर तुमच्यासोबत असा प्रकार घडला असेल किंवा तुम्हाला फसवणुकीचा प्रयत्न झाल्याचा संशय आल्यास, तात्काळ सायबर पोलिसांशी संपर्क साधा.
- राष्ट्रीय हेल्पलाईन: सायबर क्राईम हेल्पलाईन क्रमांक १९३० वर किंवा सायबर क्राईम पोर्टल (cybercrime.gov.in) वर त्वरित तक्रार नोंदवा.
- जवळचे पोलीस स्टेशन: जवळच्या पोलीस स्टेशनमध्ये जाऊन संपूर्ण घटनेची माहिती द्या.
लक्षात ठेवा: सायबर गुन्हेगार लोकांच्या मनात भीती निर्माण करून, त्यांना भावनिक आणि मानसिक दबावाखाली आणून फसवणूक करतात. त्यामुळे, कोणतीही भीतीदायक माहिती मिळाल्यास शांत राहून, त्याची योग्य ठिकाणी खातरजमा करणे, हीच सर्वात मोठी खबरदारी आहे.
Get the latest Marathi news, Maharashtra news, and updates from politics, election, sports, entertainment, health, agriculture, business, and religion – only on headlinesmarathi.com.
