राज्यात सध्या गुलाबी थंडीचा ऋतू आता कडाक्याच्या थंडीत रूपांतरित होताना दिसत आहे. रजाईतून सकाळी बाहेर पडूच नये, असे वाटावे इतपत वातावरण गारठले आहे. उत्तरेकडील हिमालयाच्या कुशीत सुरू असलेल्या बर्फवृष्टीचे पडसाद आता थेट महाराष्ट्राच्या ग्रामीण आणि शहरी भागांत उमटू लागले आहेत. यंदाचा नोव्हेंबर महिना हवामानाच्या दृष्टीने अत्यंत लहरी आणि विक्रमी ठरताना दिसत आहे.
एकीकडे हाडं गोठवणारी थंडी आणि दुसरीकडे दक्षिण भारतातून येणारे पावसाचे वारे, अशा दुहेरी कात्रीत सध्या राज्याचे हवामान सापडले आहे. विशेष म्हणजे, थंडीसाठी प्रसिद्ध असलेल्या महाबळेश्वरलाही मागे टाकत धुळे, निफाड आणि सोलापूर जिल्ह्यातील जेऊर या गावांनी नीचांकी तापमानाची नोंद केली आहे. गुरुवारी, २० नोव्हेंबर २०२५ रोजी राज्याच्या तापमानाचा पारा ६.५ अंशांपर्यंत खाली आल्याने महाराष्ट्र खऱ्या अर्थाने ‘कुडकुडल्याचे’ चित्र पाहायला मिळत आहे.
हिमालयातील बर्फवृष्टी आणि महाराष्ट्रातील गारठा देशाच्या हवामान नकाशावर नजर टाकल्यास, सध्या उत्तरेकडे मोठी उलथापालथ सुरू आहे. जम्मू-काश्मीर, लडाख, उत्तराखंड आणि हिमाचल प्रदेश या पर्वतीय राज्यांमध्ये जोरदार बर्फवृष्टी सुरू आहे. तिथे पांढरीशुभ्र चादर पसरली असतानाच, तिथून वाहणारे अतिशित वारे (Cold Winds) मैदानी भागातून थेट मध्य भारतापर्यंत धडक देत आहेत. या शीतलहरींचा (Cold Wave) थेट परिणाम महाराष्ट्रावर झाला आहे.
उत्तरेकडून येणाऱ्या या वाऱ्यांमुळे राज्यातील आर्द्रता कमी होऊन कोरडी थंडी वाढली आहे. हवामान विभागाने वर्तवलेल्या अंदाजानुसार, पुढील २४ तासांत उत्तर मध्य महाराष्ट्रातील काही जिल्ह्यांत थंडीची ही लाट अधिक तीव्र होण्याची शक्यता आहे. थंडीचा जोर इतका वाढला आहे की, अनेक ठिकाणी दुपारपर्यंत उबदार कपडे अंगावरून उतरवणे कठीण झाले आहे.
महाबळेश्वर नव्हे, तर धुळे आणि निफाड ठरले ‘कूल’ सामान्यतः पर्यटकांना थंडीचा अनुभव घेण्यासाठी महाबळेश्वरची ओढ असते. मात्र, सध्याची परिस्थिती पाहता महाबळेश्वरपेक्षा अधिक थंडी उत्तर महाराष्ट्रात आणि पश्चिम महाराष्ट्राच्या मैदानी पट्ट्यात जाणवत आहे. गुरुवारी, २० नोव्हेंबर रोजी धुळे शहरात आणि परिसरात तापमानाचा पारा ६.५ अंश सेल्सिअसवर घसरला. हे या हंगामातील आतापर्यंतचे निचांकी तापमान ठरले आहे.
नाशिक जिल्ह्यातील निफाड आणि द्राक्ष पंढरी म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या भागांतही तापमान ७ अंशांच्या आसपास रेंगाळत आहे. त्यामुळे द्राक्ष बागायतदारांच्या चिंतेत वाढ झाली आहे. थंडीचा कडाका वाढल्याने पिकांवर दव साचून नुकसान होण्याची भीती असते. महाबळेश्वरचे तापमान तुलनेने जास्त असून, निफाड, धुळे आणि परभणीसारखी शहरे सध्या महाराष्ट्राची ‘काश्मीर’ झाली आहेत असे म्हटल्यास वावगे ठरणार नाही.
जेऊरच्या तापमानाने वेधले सर्वांचे लक्ष पश्चिम महाराष्ट्रातील हवामान बदलाच्या चर्चेत सध्या सोलापूर जिल्ह्यातील करमाळा तालुक्यातील ‘जेऊर’ हे गाव केंद्रस्थानी आहे. सहसा दुष्काळी आणि उष्ण पट्टा म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या सोलापूर जिल्ह्यात थंडीने उच्चांक गाठला आहे. जेऊर येथे सलग दुसऱ्या दिवशी ७ अंश सेल्सिअस इतक्या निचांकी तापमानाची नोंद झाली आहे.
मागील २४ तासांत जेऊर हे राज्यातील सर्वात थंड ठिकाणांपैकी एक ठरले आहे. या भागात थंडीचा अनुभव इतका तीव्र आहे की, ग्रामस्थांना पहाटे आणि रात्री शेकोट्यांचा आधार घ्यावा लागत आहे. गावाच्या चौकाचौकात आणि वाड्यावस्त्यांवर शेकोट्या पेटवून लोक उब मिळवतानाचे चित्र दिसत आहे. जेऊरमध्ये तापमान इतके खाली जाणे ही दुर्मिळ घटना मानली जात असून, या हिवाळ्यात पहिल्यांदाच या गावाची हवामान तज्ज्ञांकडून विशेष दखल घेतली जात आहे.
छत्रपती संभाजीनगरात थंडीचे नवे रेकॉर्ड मराठवाड्याची राजधानी असलेल्या छत्रपती संभाजीनगरमध्ये (औरंगाबाद) थंडी दररोज नवनवे विक्रम प्रस्थापित करत आहे. गेल्या १० दिवसांच्या आकडेवारीवर नजर टाकल्यास, येथील किमान तापमानात तब्बल ३ अंश सेल्सिअसची घट झाली आहे. नोव्हेंबर महिन्यात रोज किमान तापमान घसरण्याचा एक नवीन ट्रेंड येथे पाहायला मिळत आहे. मंगळवारी दिवसभरात येथे किमान तापमान १०.६ अंश सेल्सिअस नोंदवले गेले होते, तर कमाल तापमान २७.७ अंश होते. त्यानंतरच्या २४ तासांत, म्हणजेच काल, हा पारा आणखी खाली घसरून १०.५ अंशांवर पोहोचला.
या हंगामातील हे संभाजीनगरमधील सर्वात कमी तापमान आहे. शहरात सकाळी थंड वाऱ्यांमुळे नागरिकांना हुडहुडी भरत आहे. दिवसा ऊन सौम्य आणि कोरडे असले, तरी सायंकाळ होताच थंडीचा जोर अचानक वाढत आहे. हवामान तज्ज्ञांच्या मते, २२ ते २३ नोव्हेंबरपर्यंत मराठवाड्यात थंडीचा हा कडाका असाच कायम राहण्याची किंवा किंचित वाढण्याची शक्यता आहे.
मुंबई-ठाण्यात ‘दिवसा उन्हाळा, रात्री हिवाळा’ कोकण किनारपट्टी आणि मुंबई महानगराची परिस्थिती राज्याच्या इतर भागांपेक्षा थोडी वेगळी आहे. मुंबई शहर, उपनगरे, ठाणे आणि पालघरमध्ये सध्या ‘डबल सीजन’ अनुभवायला मिळत आहे. रात्रीच्या वेळी किमान तापमान १७ ते २० अंश सेल्सिअसच्या दरम्यान असते, ज्यामुळे पहाटे सुखद गारवा जाणवतो. मात्र, सूर्य वर येताच तापमानात वाढ होऊन दुपारच्या वेळी कडक उन्हाचा चटका जाणवतो. दुपारच्या वेळी एसी किंवा फॅनची गरज लागते, तर पहाटे खिडक्या बंद कराव्या लागतात, असे संमिश्र हवामान सध्या मुंबईकर अनुभवत आहेत.
हवामान विभागाच्या माहितीनुसार, पुढील २४ तास हे तापमान स्थिर राहील. तसेच, घाटमाथ्यावर (Ghat Sections) धुक्याची चादर पसरल्याने मुंबई-पुणे एक्स्प्रेस वे किंवा कसारा घाटातून प्रवास करणाऱ्या वाहनचालकांना कमी दृश्यमानतेचा (Low Visibility) सामना करावा लागू शकतो. त्यामुळे पहाटे प्रवास करणाऱ्यांनी विशेष काळजी घेण्याचे आवाहन यंत्रणांनी केले आहे.
राज्यात थंडीचा आनंद लुटला जात असतानाच, दुसरीकडे एक चिंताजनक बातमीही समोर येत आहे. उत्तरेकडे बर्फवृष्टीमुळे थंडी असली तरी, दक्षिण भारतात ‘ईशान्य मान्सून’ (North-East Monsoon) सक्रिय झाला आहे. सध्या लक्षद्वीप बेटे आणि मालदीव परिसरावर हवेच्या कमी दाबाचे क्षेत्र निर्माण झाले आहे. ही प्रणाली वायव्य दिशेकडे सरकत आहे. त्यातच भर म्हणून, २२ नोव्हेंबर (शनिवार) पर्यंत आग्नेय बंगालच्या उपसागरात आणखी एका कमी दाबाच्या क्षेत्राची निर्मिती होणार आहे.
किनारपट्टीकडे सरकताना ही प्रणाली अधिक तीव्र होणार आहे. जेव्हा दक्षिण भारतात पावसाचा जोर वाढतो, तेव्हा तिथून येणारे बाष्पयुक्त वारे महाराष्ट्राच्या दिशेने येतात. या प्रणालीच्या प्रभावामुळे दक्षिण मध्य महाराष्ट्रात (सांगली, कोल्हापूर, सोलापूरचा काही भाग) पावसाला पोषक हवामान तयार होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे २२ नोव्हेंबरनंतर राज्यात काही ठिकाणी ढगाळ वातावरण किंवा हलक्या पावसाच्या सरी दिसल्यास नवल वाटायला नको.
राज्यातील सरासरी तापमानाची स्थिती (अंश सेल्सिअसमध्ये) हवामान विभागाने जाहीर केलेल्या आकडेवारीनुसार, राज्यातील विविध विभागांत तापमानाची तफावत स्पष्टपणे दिसून येते. उत्तर महाराष्ट्रात किमान सरासरी तापमान ६.१ अंश तर कमाल २८.४ अंश आहे, जे सर्वाधिक थंडी दर्शवते. पश्चिम महाराष्ट्रात किमान ७.० तर कमाल ३१.४ अंश, मराठवाड्यात किमान ७.० तर कमाल २८.६ अंश आणि विदर्भात किमान १०.० तर कमाल ३१.० अंश सेल्सिअस तापमान आहे. कोकणात मात्र समुद्राच्या सानिध्यामुळे थंडीचा प्रभाव कमी असून तिथे किमान १६.२ आणि कमाल ३५.० अंश सेल्सिअस तापमानाची नोंद झाली आहे.
आरोग्याची काळजी घेण्याचे आवाहन अचानक बदललेले हवामान आणि वाढलेला गारठा यामुळे सर्दी, खोकला आणि तापाच्या रुग्णांत वाढ होण्याची शक्यता आहे. विशेषतः पहाटेच्या वेळी थंडीचा कडाका आणि धुके यामुळे श्वसनाचा त्रास असलेल्या रुग्णांनी काळजी घेणे गरजेचे आहे. जेऊर, निफाड, धुळे आणि परभणी (कृषी विद्यापीठ परिसर – तापमान ७ अंश) यांसारख्या ‘कोल्ड वेव्ह’ प्रभावित क्षेत्रातील नागरिकांनी कान आणि डोके झाकूनच घराबाहेर पडावे, असे आवाहन आरोग्य तज्ज्ञांनी केले आहे.
Get the latest Marathi news, Maharashtra news, and updates from politics, election, sports, entertainment, health, agriculture, business, and religion – only on headlinesmarathi.com.
